Η «ευρωπαϊκή ταυτότητα» είναι μεταγενέστερο ιδεολόγημα. Αρχίζει να διαμορφώνεται με τον Διαφωτισμό και εδραιώνεται, τον 19ο αιώνα, επάνω σε βάσεις πολιτισμικές και οικονομικές. Με τον όρο «ευρωπαϊκή ταυτότητα», επομένως, εννοώ την ιδεαλιστική αντίληψη της Ευρώπης που είχαν ενστερνισθεί οι περισσότεροι μορφωμένοι Ευρωπαίοι ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα: μια Ευρώπη εκσυγχρονισμένη, καλλιεργημένη και προσανατολισμένη οριστικά προς την πολιτισμική πρόοδο, την υλική ευημερία και την οικονομική ανάπτυξη. Αυτή την αντίληψη άλλωστε έχει ακόμη και σήμερα η πλειονότητα των Ευρωπαίων. Στην περίοδο της διαμόρφωσής της, από τον Διαφωτισμό ως τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα, η αντίληψη αυτή στηρίχθηκε σε τρία ιδεολογήματα· και τα τρία είχαν περιεχόμενο εν μέρει ηθικολογικό. Σύμφωνα με το πρώτο ιδεολόγημα, η πρόοδος του ανθρώπου (επιστημονική, άρα και τεχνολογική) είναι προκαθορισμένη· την προκαθορίζει είτε η Φύση είτε η Θεία Πρόνοια. Κατά συνέπεια, κάθε καθυστέρηση της προόδου είναι παθολογική· οι κοινωνίες που δεν προοδεύουν και δεν αναπτύσσονται παραβαίνουν τους νόμους της Φύσης ή προσβάλλουν την ευμενή προς τον άνθρωπο προαίρεση της Θείας Πρόνοιας. Πρόκειται για ένα ιδεολόγημα αγκιστρωμένο στο σύστημα αξιών είτε του χριστιανισμού, κυρίως ...