Ο επιστημονισμός είναι μόδα. Οι άνθρωποι δεν έχουν ακόμη δοκιμάσει τη φρίκη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η αισιοδοξία τους για την πρόοδο της ανθρωπότητας καλπάζει ανενόχλητη. Πιστεύουν ακράδαντα, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι επιστήμονες, ότι η επιστήμη και οι εφαρμογές της είναι ο ευλογημένος δρόμος που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στη συνεχή πρόοδο, στην ευμάρεια και στην ευημερία. Οι καθηγητές μας, καλοστηριγμένοι στην ιδεολογία του επιστημονισμού, καλοκαθισμένοι στις έδρες τους, δρέπουν τους καρπούς. Στο κύρος του λειτουργήματος, αχνή ανάμνηση της θρησκευτικής καταγωγής του πανεπιστημιακού δασκάλου, προστίθεται το κύρος του επαγγέλματος. Ενός επαγγέλματος που τώρα πλέον στέκεται ψηλά όχι μόνο στην κοινωνική ιεραρχία, αλλά και στην οικονομική: αποφέρει αμοιβές και, ανάλογα με τον επιστημονικό κλάδο του καθενός, τα συγγραφικά δικαιώματα ή τις ευρεσιτεχνίες που επινοεί η σύγχρονη κεφαλαιοκρατική οικονομία για να ανταμείβει τις υπηρεσίες των επιστημόνων ­ κίνητρα για μια επιστημονική παραγωγή αποδοτική με τα κριτήρια μιας παντοδύναμης πλέον αγοράς. Ετσι η εποχή μας προσφέρει γενναιόδωρα στους επιστήμονες καλές προσβάσεις στην αγορά και στην ιδιοκτησία. Ο professor κατέχει πλέον μια καλή θέση και στην οικονομική ιεραρχία. Είναι το τελευταίο επίχρισμα που μέχρι στιγμής έχει αποθέσει επάνω στη λέξη η Ιστορία. Λέξη παλίμψηστη. Σήμερα έχουμε εντελώς ξεχάσει αυτό που εσήμαινε ο όρος στην ετυμολογική του κυριολεξία. Το τωρινό πολυσύνθετο νόημα καλύπτει το αρχικό, σβήνοντας οριστικά την ουδετερότητα της ετυμολογίας. Και η λέξη φέρνει στον νου όχι μόνο το διδασκαλικό, αλλά τα πολλαπλά κοινωνικά πρόσωπα του professor ­ του καθηγητή. Ο ελληνικός όρος ωστόσο έχει ιστορική εξέλιξη διαφορετική. Με την έννοια «δάσκαλος» τη λέξη χρησιμοποιούν πρώτοι ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, ο Στράβων και ο Πλούταρχος. Αρα ο όρος αποκτά αυτή την έννοια κάπου μεταξύ 50 π.Χ. και 100 μ.Χ. Στη νεότερη ελληνική γλώσσα η λέξη θα επανεμφανιστεί με τη σημερινή της έννοια τον 19ο αιώνα. Χρησιμοποιείται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ήδη από την ίδρυσή του, το 1837· και, ακόμη νωρίτερα, στην Ιόνιο Ακαδημία. Την ανασύρει από το αρχαιοελληνικό λεξιλόγιο και την προτείνει στους νεόκοπους πανεπιστημιακούς θεσμούς ένας άγνωστός μας λόγιος της εποχής. Ωστόσο ο λόγιός μας δεν δημιουργεί μια νέα, σύνθετη κατασκευή, όπως είναι τόσοι νεολογισμοί που κατασκευάζονται πυρετωδώς εκείνη την εποχή. Ούτε μεταφράζει τον όρο «professor»· δεν προτείνει, ας πούμε, τον όρο «γνωμοδότης» ή «γνωμεύς», που θα ήταν μια πιστή μετάφραση. Τι κάνει λοιπόν; Ανασταίνοντας μια λέξη της αρχαιότητας, αισθάνεται ότι ανασταίνει μαζί και το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Ο λόγιός μας είναι ένας τυπικός Ελληνας εκείνης της εποχής· τον εμπνέει ένας εθνικισμός νεαρός και ενθουσιώδης. Επειτα,...