Η βυζαντινή μουσική είναι συνέχεια, καλλιέργεια καί ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, που χαρακτηρίζεται για την νηφαλιότητα, την ανδροπρέπεια, την εσωτερικότητα. Είναι στοιχεία πού προσιδιάζουν στόν ώριμο καί ολοκληρωμένο άνθρωπο. Συνάντησα κάποιον διάσημο Ρώσο μουσικοσυνθέτη πού γνώριζε την δυτική μουσική, ο οποίος μου έλεγε ότι όταν για πρώτη φορά άκουσε βυζαντινή μουσική αισθάνθηκε ότι αυτή είναι η πιο κατάλληλη για την προσευχή καί την λατρεία. Η βυζαντινή αγιογραφία, με τον τρόπο καί την τεχνική πού χρησιμοποιεί, αποτελεί ό,τι ωριμότερο έχει να επίδειξη η θρησκευτική τέχνη. Έπειτα, αυτός πού ζει μέσα στην Εκκλησία έρχεται σέ επαφή με τα πανηγύρια, τους δημοτικούς χορούς, τα δημοτικά τραγούδια, αφού καί αυτά είναι στήν πραγματικότητα Ρωμαίικα. Μας έχουν μάθει να τα λέμε δημοτικά, αλλά είναι Ρωμαίικα, αφού εκφράζουν ένα ιδιαίτερο ήθος. Βέβαια, πρέπει να πούμε ότι, όταν μιλάμε για παράδοση καί παραδοσιακό τρόπο ζωής, δεν εννοούμε την συντήρηση του παρελθόντος. Άλλο παράδοση καί άλλο συντήρηση. Η συντήρηση είναι η μηχανική επανάληψη των μορφών του παρελθόντος καί εκφράζει μια στατικότητα, ενώ η παράδοση είναι η βίωση του παρελθόντος μέσα στά σύγχρονα δεδομένα, δηλαδή συνιστά μια δυναμική ενέργεια. Καί μπορεί να πει κανείς ότι αυτό βιώνεται μέσα στην Εκκλησία, ακριβώς επειδή υπάρχει η ζωογόνος παρουσία της θείας Χάριτος, πού ανακαινίζει τα πάντα, καί επειδή υπάρχουν τα μεταμορφωμένα πρόσωπα των αγίων. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει η Εκκλησία, ως Σώμα Χριστού, καί οι άγιοι πού είναι οι ζωντανοί οργανισμοί καί ανανεώνουν το παρόν χωρίς να παραθεωρούν το παρελθόν καί το παρόν....