Η γλυπτική δεν είναι ωστόσο θυγατέρα της φύσης. Η γλυπτική γεννιέται από τον θάνατο. Ορθότερα, από το τραγικό βίωμα του θανάτου, από τη συνείδηση του χρόνου και της φθοράς, που η ροή του συνεπάγεται για τα έμβια όντα. Και από μια βαθιά, ριζιμιά, ζωική ορμή να αντισταθούμε στη φθορά, να νικήσουμε τον θάνατο. Από την ίδια συνειδητή ανάγκη γεννήθηκε και η θρησκεία. Γι' αυτό θρησκεία και τέχνη είναι αυτάδελφες. Συνυπάρχουν, συνωριμάζουν και ίσως αποθνήσκουν μαζί. Η τέχνη μάς μιλάει για τους θεούς, για την πίστη, για τις δοξασίες, για τα έθιμα των λαών. Και καθώς η γλυπτική αντέχει περισσότερο στην αναμέτρηση με τον χρόνο, γίνεται σχεδόν ο αποκλειστικός μάρτυρας του διαλόγου των θνητών με το θείο, με το πρόσωπο της αιωνιότητας, που αντιβάλλεται σαν ξόρκι στον θάνατο. Υποστήριξα πιο πάνω πως η γλυπτική είναι η τέχνη του δήμου, της πολιτείας. Ιδού ένας άλλος παράγοντας που ευνόησε την τέχνη της γλυπτικής στην Ελλάδα: οι θεσμοί. Η δυναμική εξέλιξη των θεσμών στην αρχαία Ελλάδα, που οδηγεί το πολίτευμα από την ολιγαρχία στη δημοκρατία με τελεολογική και πρωτόφαντη στην ιστορία της ανθρωπότητας ορμή, μεταβάλλει το πνεύμα και τη λειτουργία της γλυπτικής: ο θρησκευτικός της χαρακτήρας υποχωρεί ή συνυπάρχει με έναν καινούργιο προορισμό, τον πολιτικό. Θυμηθείτε «Το Σύνταγμα των Τυραννοκτόνων», του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα, που είχαν σκοτώσει τον Ιππαρχο, γιο ...