Η στιχομυθία Μεταξά-Γκράτσι είναι γνωστή. Οι Ιταλοί ξεκίνησαν την επίθεση στις 5.30 π.μ. μισή ώρα πριν τη λήξη του τελεσίγραφου. Ωστόσο, σαν έτοιμοι από καιρό, για να χρησιμοποιήσουμε μία κλισαρισμένη έκφραση, οι Έλληνες δεν αντιμετώπισαν με πανικό την κήρυξη του πολέμου. Υπήρχε παντού ενθουσιασμός και έντονη επιθυμία για κατατρόπωση των Ιταλών. Ακόμα και σ’ αυτούς που έφευγαν για το μέτωπο και ήξεραν ότι ίσως να μην γύριζαν ποτέ πίσω… Το ιταλικό σχέδιο επίθεσης εναντίον της Ελλάδας είχε συζητηθεί στις 15/10/1940. Εμπνευστής του, ήταν ο αντιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα, που ονειρευόταν τον εαυτό του και τις δυνάμεις του, πολύ γρήγορα στην Αθήνα! Το σχέδιο των Ιταλών, που είχαν συγκεντρώσει μεγάλες δυνάμεις στο αλβανικό έδαφος, προέβλεπε ισχυρή επίθεση εναντίον του στρατού μας στην Ήπειρο, κυρίως προς την κατεύθυνση Καλπάκι-Ιωάννινα-Πρέβεζα και δύο δευτερεύουσες προσπάθειες προς Σαμαρίνα-Μέτσοβο και την παραλιακή περιοχή της Θεσπρωτίας. Το συνολικό ανάπτυγμα του μετώπου έφτανε τα 100 χλμ. από το Ιόνιο Πέλαγος ως και το όρος Γράμμος. Τα «ευάλωτα» σημεία ήταν η περιοχή των συνόρων και τα μέρη νότια του Καλαμά. Ο Μεταξάς είχε αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της περιοχής και, ειδικά μετά την κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς (Απρίλιος 1939), ξεκίνησαν κάποια αμυντικά έργα τα οποία ωστόσο δεν προχώρησαν. Αντίθετα, ως κύρια τοποθεσία αντίστασης είχε επιλεγεί, σοφά και ορθά όπως αποδείχθηκε, η «γραμμή» Ελαίας (Καλπακίου) – Καλαμά. Κατασκευάστηκαν έργα εκστρατείας και χαρακώματα, τοποθετήθηκαν συρματοπλέγματα σε δύο ή και τρεις σειρές και φτιάχτηκαν επίσης παρατηρητήρια, πυροβολεία και σκέπαστρα. Οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ήπειρο Στις 5.30 π.μ. ξεκίνησε η ιταλική επίθεση στην Ήπειρο. Η μεραρχία «Σιένα» κινήθηκε στον δυτικό τομέα με δύο φάλαγγες, η μεραρχία «Φεράρα» με δύο φάλαγγες προς την κατεύθυνση του Καλπακίου, με σκοπό να διασπάσει την ελληνική άμυνα και να κατευθυνθεί προς τα Γιάννενα και στην Πίνδο, η μεραρχία «Τζούλια», με πέντε φάλαγγες, με σκοπό την κατάληψη του Μετσόβου και την περικύκλωση των ελληνικών δυνάμεων. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων, ανέλαβε ο αντιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος. Η αρχική σύμπτυξη των ελληνικών δυνάμεων προκάλυψης που έγινε βάσει σχεδίου ερμηνεύθηκε από τους Ιταλούς ως υποχώρηση και εγκατάλειψη του αγώνα. Στις 2 Νοεμβρίου εκδηλώθηκε η επίθεση των Ιταλών προς το Καλπάκι. Να σημειωθεί ότι στη μεραρχία «Φεράρα» υπήρχαν και αλβανικές μονάδες. Λυσσαλέες ήταν οι μάχες στο ύψωμα Γκραμπάλα, το οποίο κατόρθωσαν τελικά οι ελληνικές δυνάμεις να μην περάσει σε εχθρικά χέρια. Παράλληλα, οι προσπάθειες ιταλικών αρμάτων (50-60) και 80 μοτοσικλετιστών να διασπάσουν την ελληνική αμυντική διάταξη, απέτυχε παταγωδώς – 9 άρματα και 30 μοτοσικλέτες καταστράφηκαν. Στις 22.00 της 7 Νοεμβρίου, ιταλικές δυνάμεις καταλαμβάνουν την Γκραμπάλα, για λίγο όμως καθώς η ελληνική αντεπίθεση τις απωθεί. Στις 8 Νοεμβρίου, άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα σημάδια της ιταλικής υποχώρησης. Η υπεράσπιση της γραμμής Ελαία-Καλαμάς είχε ανατεθεί στην VIII Μεραρχία, υπό τον ...