Η μεγαλύτερη πλάνη σε σχέση με τα φωτοβολταϊκά είναι η πλαστή εντύπωση που υπάρχει πως έχουν εκπληρωθεί οι στόχοι που έθεσε η Πολιτεία για τη διείσδυση τους στο ενεργειακό ισοζύγιο ως το 2020. Το επιχείρημα αυτό επικαλούνται κάποιοι για να προτείνουν (συχνά εκ του πονηρού και προσβλέποντας μόνο στο δικό τους προσωπικό όφελος) την παύση ή έστω την επιβράδυνση της εγκατάστασης νέων φωτοβολταϊκών συστημάτων. Το 2010, η ελληνική Πολιτεία έθεσε ως στόχο τη συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας(ΑΠΕ) στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό τουλάχιστον 40% ως το 2020 (Ν. 3851/2010). Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στα τέλη του 2014 (τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν δημοσιευμένα επίσημα στοιχεία), οι ΑΠΕ κάλυπταν το 21,9% της ακαθάριστης κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Σημειωτέον ότι ο εθνικός στόχος αφορά την ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και όχι την ισχύ της κάθε τεχνολογίας . Το 2010 επίσης, το αρμόδιο υπουργείο (με σχετική υπουργική απόφαση) προχώρησεκαι σε μια ενδεικτική αναλογία εγκατεστημένης ισχύος και την κατανομή της στο χρόνο μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών ΑΠΕ. Συγκεκριμένα, προβλεπόταν τότε να φτάσει η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ τα 10.650 μεγαβάτ (MW) ως το 2020. Ειδικότερα προβλεπόταν να υπάρχουν, μεταξύ άλλων, 7.500 MW αιολικών και 2.200 MW φωτοβολταϊκών ως το τέλος της δεκαετίας . Η νομοθεσία προβλέπει ότι η αναλογία μεταξύ των τεχνολογιών αναθεωρείται ανά διετία με βάση τα δεδομένα που ισχύουν στις επιμέρους αγορές, κάτι όμως που δεν έγινε ποτέ . Η τότε κατανομή μεταξύ τεχνολογιών είχε νόημα αφού τα αιολικά ήταν σημαντικά φθηνότερα των φωτοβολταϊκών. Σήμερα βέβαια τα δεδομένα έχουν αλλάξει και τα φωτοβολταϊκά έχουν καταστεί, εν τω μεταξύ, η φθηνότερη τεχνολογία ΑΠΕ. Πολλοί επιμένουν σήμερα ότι τα φωτοβολταϊκά (με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 2.600 MW) έφτασαν και ξεπέρασαν τον στόχο του 2020, παραβλέποντας βέβαια ότι εκείνη η παλιά κατανομή ήταν ενδεικτική και έπρεπε βάσει νόμου να αναθεωρηθεί ήδη από το 2012, κάτι που δεν έγινε με ευθύνη όλων των αρμόδιων υπουργών που μεσολάβησαν μέχρι σήμερα.Σε αντίθεση λοιπόν με όσα παραπλανητικά ακούγονται (ότι δήθεν έχουν καλυφθεί ήδη οι στόχοι και ιδιαίτερα μάλιστα για τα φωτοβολταϊκά), υπολειπόμαστε σημαντικά των δεσμεύσεων μας για το 2020 και είναι αμφίβολο αν τελικά καταφέρουμε να πλησιάσουμε τους στόχους, δεδομένου και του χαμηλού ρυθμού ανάπτυξης των υπολοίπων ΑΠΕ. Επιπλέον, με βάση το Ν.4254/2014, το επίπεδο συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών που τίθενται σε δοκιμαστική λειτουργία ή ενεργοποιείται η σύνδεσή τους μετά την 1-1-2014 και η παραγόμενη ενέργεια των οποίων θα αποζημιώνεται με το ισχύον κατά περίπτωση καθεστώς ενίσχυσης, ανέρχεται σε 200 MW ανά έτος μέχρι και το έτος 2020 . Εάν το σύνολο της ισχύος σταθμών που τίθενται σε δοκιμαστική λειτουργία ή ενεργοποιείται η σύνδεσή τους στο τέλος εκάστου έτους υπολείπεται των 200 MW, η διαφορά προσαυξάνει το επίπεδο συνολικής ισχύος των 200 MW του επόμενου έτους. Ειδικά το επίπεδο συνολικής ισχύος σταθμών που έχουν στο παρελθόν ενταχθεί στη διαδικασία αδειοδότησης fasttrack ανέρχεται σε 300 MW μέχρι και το έτος 2020. Τα παραπάνω σημαίνουν απλά πως από σήμερα και μέχρι το 2020, βάσει νόμου, μπορούν να εγκατασταθούν τουλάχιστον άλλα 1.300 MW φωτοβολταϊκών . Μιας και υπήρξα κριτικός προς την ΕΒΙΚΕΝ προηγουμένως, της οφείλω και κάποια εύσημα. Στην τελευταία ανακοίνωσή της, υποστηρίζει ευθέωςτην ανάπτυξη επιπλέον φωτοβολταϊκών έργων. Αναφέρει χαρακτηριστικά (10.11.2016): “ Η ελληνική βιομηχανία έχει κατ' επανάληψη ταχθεί υπέρ της υγιούς ανάπτυξης της αγοράς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο πλαίσιο των στόχων που έχουν τεθεί σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΒΙΚΕΝ υποστηρίζει το διαγωνισμό για την ανάπτυξη νέων φωτοβολταϊκών, με όριο στην ισχύ και τις τιμές, ούτως ώστε να υπάρχει λελογισμένη και το κυριότερο προγραμματισμένη ένταξη νέας φωτοβολταϊκής ισχύος στο σύστημα” . 4. Η διαστρέβλωση της αλήθειας για το κόστος των φωτοβολταϊκών και τις αποδόσεις των επενδύσεων Με αφορμή τον πιλοτικό διαγωνισμό για τα φωτοβολταϊκάπου προκηρύχθηκε πρόσφατα, υπήρξε ανακοίνωση του ΣΠΕΦ (10.11.2016) που αναφέρει επί λέξει τα εξής: “Ο ΣΠΕΦ έχει πρόσφατα οικονομοτεχνικά μελετήσει και από 15/6/16 δημοσιοποιήσει τις αναμενόμενες οικονομικές αποδόσεις τυπικών φωτοβολταϊκών έργων ισχύος 0,99 MW και 7 MW στα πλαίσια των εκτιμώμενων τιμών ΤΑ αυτών, που θα προκύψουν δηλαδή ως αποτέλεσμα της εν λόγω δημοπρασίας. Για τιμές ΤΑ λοιπόν λ.χ. 100 ευρώ/MWh και 90 ευρώ/MWh για κάθε τυπικό έργο αντίστοιχα προκύπτουν, χωρίς τραπεζικό δανεισμό, καθαρές μετά φόρων εταιρείας και φόρου μερισμάτων, μερισματικές αποδόσεις επί του επενδυμένου κεφαλαίου της τάξης του 2,2% και 2,4%, τις οποίες και θεωρούμε μη βιώσιμες και οπωσδήποτε εν γένει αποτρεπτικές. Τα φωτοβολταϊκά ωστόσο όλα τα προηγούμενα χρόνια αναπτύχθηκαν σημαντικά και έφθασαν ήδη από το 2013 τον εθνικό στόχο του 2020, οπότε η περαιτέρω δυναμική ανάπτυξη τους με δεδομένα και τα προβλήματα πληρωμών που όλες οι ΑΠΕ αντιμετωπίζουν, μάλλον δεν επείγει τουλάχιστον υπό οιουσδήποτε όρους”. Προφανώς κάποιος κάνει λάθος εδώ. Δεν είναι τρελός ο νομοθέτης και η ΡΑΕ να δημοπρατούν έργα με μερισματικές αποδόσεις 2,2% και 2,4%, αφού κάτι τέτοιο δεν θα προσέλκυε επενδυτές. Κυρίως όμως δεν είναι τρελοί οι επενδυτές για να ρισκάρουν τα χρήματα τους για τέτοιες αποδόσεις. Τότε γιατί υπάρχει ενδιαφέρον για το διαγωνισμό; Και γιατί γίνεται κοσμογονία στη διεθνή αγορά φωτοβολταϊκών παρόλο που στις περισσότερες χώρες οι ενισχύσεις είναι μικρότερες από αυτές που ισχύουν στην Ελλάδα; Προφανώς δεν τρελάθηκε όλος ο πλανήτης. Απλώς οι σημερινές αποδόσεις των φωτοβολταϊκών είναι υψηλότερες από αυτές που ισχυρίζεται ο ΣΠΕΦ. Ναι, είναι μονοψήφιες και επ’ ουδενί λόγω δεν αγγίζουν τις διψήφιες αποδόσεις που ίσχυαν λίγα χρόνια πριν. Καλώς ήρθατε στη νέα πραγματικότητα. Από δω και πέρα αντίστοιχες αποδόσεις θα ισχύουν για όλες τις ΑΠΕ. Και θα δείχνουν ενδιαφέρον επενδυτές που σκέφτονται μακροπρόθεσμα και δεν είναι τυχοδιώκτες. Γιατί στο παρελθόν, εκτός από πολλούς επενδυτές που κατέθεσαν τις οικονομίες μιας ζωής και μάτωσαν για να κατασκευάσουν ένα φωτοβολταϊκό σταθμό, υπήρξαν και αρκετοί “σαλταδόροι” που όρμηξαν να εκμεταλλευτούν τις υψηλές αποδόσεις χωρίς να τους νοιάζει πραγματικά αν επένδυαν σε μια καθαρή τεχνολογία ή στα πυρηνικά. Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει, λέει η παροιμία. Οι αποδόσεις στα μεσαίας και μεγάλης ισχύος φωτοβολταϊκά παραμένουν και σήμερα αξιοπρεπείς, παρόλες τις νέες χαμηλές τιμές ενίσχυσης, για τον απλό λόγο ότι, τους τελευταίους μήνες,ξεκίνησε μια δραστική πτώση της τιμής των φωτοβολταϊκών πλαισίων, πτώση που αναμένεται να συνεχιστεί τουλάχιστον ως τα μέσα του 2017. Γι’ αυτό και υπάρχει ακόμη και σήμερα επενδυτικό ενδιαφέρον. Εκεί που χρειάζεται όντως άμεσα νομοθετική παρέμβαση είναι στα μικρής ισχύος φωτοβολταϊκά για τα οποία οι ισχύουσες ταρίφες είναι απαγορευτικά μικρές και οδηγούν σε μη βιώσιμες επενδύσεις. 5. Ανεξάρτητοι παραγωγοί εναντίον αυτοπαραγωγών Η αυτοπαραγωγή ενέργειας στη χώρα μας έχει διανύσει μια μακρά και επώδυνη διαδρομή. Στην περίπτωση των φωτοβολταϊκών απαιτήθηκε μια μακρά περίοδος θεσμικής ωρίμανσης για να προχωρήσει η αυτοπαραγωγή με ενεργειακό συμψηφισμό και ακόμη και σήμερα ο βηματισμός είναι τραγικά αργός λόγω της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας. Με αφορμή κείμενο διαβούλευσης της ΡΑΕ για τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό, υπήρξε αντίδραση μερίδας επενδυτών που διαφώνησαν με την πρόταση της ΡΑΕ να επιβάλλεται ΕΤΜΕΑΡ επί της συμψηφιζόμενης ενέργειας (απορροφώμενης μείον εγχεόμενης) και όχι επί της απορροφώμενης από το δίκτυο ενέργειας (όπως ισχύει μέχρι σήμερα). Σε αντίθεση με τους παραπάνω, ο Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) και η Greenpeace υποστήριξαν την πρόταση της ΡΑΕ, δεδομένου ότι διαφορετικά ο αυτοπαραγωγός επιβαρύνεται εμμέσως με ΕΤΜΕΑΡ και επί της εγχεόμενης πράσινης ενέργειας, κάτι που δεν ισχύει για τις περιπτώσεις ανεξάρτητων παραγωγών ΑΠΕ που εγχέουν όλη τους την παραγόμενη ενέργεια στο δίκτυο. Όσο για τον κίνδυνο έμμεσης επιβάρυνσης των καταναλωτών από επέκταση της αυτοπαραγωγής (μέσω επιβάρυνσης του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ –ΕΛΑΠΕ-) ας δούμε λίγο την πραγματικότητα των αριθμών όπως αυτή αποτυπώνεται στα στατιστικά στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ. Αν εξ αρχής ίσχυε η πρόταση της ΡΑΕ, στο πρώτο 15μηνο ισχύος του προγράμματος (Μάιος 2015-Ιούλιος 2016), η συνολική επιβάρυνση του ΕΛΑΠΕ θα ήταν της τάξης των 150.000 €, δηλαδή 120.000 € σε ετήσια βάση, όταν το σύνολο των ετήσιων εκροών προς τους ανεξάρτητους παραγωγούς ΑΠΕ είναι της τάξης των 1,8 δις € και η συμβολή του ΕΤΜΕΑΡ της τάξης του 1 δις €. Στο Ειδικό Πρόγραμμα Φωτοβολταϊκών σε στέγες, την περίοδο 2009-2016 εγκαταστάθηκαν 375 MW. Αν υποθέσουμε ότι η επιτυχία αυτή επαναλαμβάνεται και στην περίπτωση του net-metering, όταν μετά από αρκετά χρόνια εγκατασταθούν 375 MW από αυτοπαραγωγούς (το 15μηνο Μαΐου 2015-Ιουλίου 2016 εγκαταστάθηκαν μόλις 4,1 MW), η συνολική ετήσια επιβάρυνση του ΕΛΑΠΕ θα είναι της τάξης των 12 εκατ. €. Και αυτό χωρίς να συνυπολογίσουμε τα πολλαπλά οφέλη που έχει η αυτοπαραγωγή και η κατανάλωση της ενέργειας σε τοπική κλίμακα χωρίς σημαντικές απώλειες. Η υιοθέτηση της πρότασης της ΡΑΕ, μεταφράζεται σε όφελος μικρότερο από 100 € ετησίως για ένα οικιακό καταναλωτή (με σύστημα 3 kW), κάτι που ρίχνει τον χρόνο απόσβεσης της επένδυσης από τα 10 στα 8 έτη. Αν κρίνουμε από τους εξαιρετικά αργούς ρυθμούς ανάπτυξης του προγράμματος αυτοπαραγωγής μέχρι τώρα, ένα τέτοιο κίνητρο είναι μάλλον επιβεβλημένο.